Besjoch de boarne foar Uganda

Jo hawwe gjin rjochten dizze side te bewurkjen, om de neikommende reden:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪Jon Kolbert‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Start of block: 13 nov 2023, 22.21
Expiry of block: 13 nov 2026, 22.21

Your current IP address is 2a01:7e00::f03c:95ff:feed:9834. The blocked range is ‪2A01:7E00:0:0:0:0:0:0/30‬.

Please include all above details in any queries you make.

If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the Stewards Block Wizard.

Jo kinne de boarnetekst fan dizze side besjen en kopiearje.

{{Lântabel|
eigennamme = Republic of Uganda<br />Jamhuri ya Uganda |
namme = Uganda |
flagge = Flag of Uganda.svg |
wapen = Coat of arms of Uganda.svg |
lokaasje = LocationUganda.svg |
motto = "For God and My Country" |
taal = [[Ingelsk]], [[Swahily (taal)|Swahily]] |
haadstêd = Kampala |
steatsfoarm = Republyk |
oerflak = 236.040 |
pctwetter = 15,39 |
ynwenners = 44.270.563 | teljier = 2018 |
munt = Ugandeeske shilling | muntkoade = UGS |
tiidsone = +3 |
feestdei = [[9 oktober]] |
folksliet = ''Oh Uganda, Land of Beauty'' |
lânkoade = UGA |
ynternet = .ug |
tillefoan = 256 |
}}
'''Uganda''', sûnt [[1963]] (ien jier nei de ûnôfhinklikheid) offisjeel de '''Republyk Uganda''', is in lân yn [[Afrika]], de haadstêd is [[Kampala]].

== Geografy ==
=== Lizzing ===
Uganda wurdt begrinzge troch:
* [[Súd-Sûdan]] yn it noarden,
* [[Kongo-Kinshasa]] en [[Rwanda]] yn it westen, 
* [[Tanzania]] yn suden en easten, 
* [[Kenia]] yn it easten.

=== Lânskip ===
[[Ofbyld:Mount Khadam, Uganda.JPG|thumb|left|200px|Mount Kadam yn Uganda.]]
It lânskip yn Uganda wurdt bepaald troch de [[Nyl]] (Viktoria-Nyl en Albert-Nyl), oerwâld en savannen.
It grutste part fan it lân leit op in heechflakte (om-ende-by 1000-1300 meter), dy't sa no en dan troch in berch ûnderbrutsen wurdt. De heechste piken yn dit meastentiids út [[savanne]] besteande lânskip binne de [[Mount Elgon]] (4321 meter) yn it easten en it 5119 meter hege [[Ruwenzorimassyf]] yn it westen. Yn it súdeasten fan it lân leit de [[Fiktoriamar]] foar de helte op Ugandeesk grûngebiet. 

It klimaat fan Uganda is [[Tropysk klimaat|tropysk]] dat troch de lizzing op grutte hichte timpere wurdt.

== Skiednis ==
Uganda wie iuwenlang in oergongsgebiet tusken de feehoedzjende [[Niloten]] yn it noarden en de lânbouwende [[Bantû]] yn it suden. Healwei de 19e iuw waard it lân troch de Arabieren ûntsletten. Wat letter kamen [[Feriene Keninkryk|Britske]] sindelingen en [[Frankryk|Frânske]] misjonarissen en ûntstie dêr in machtstriid tusken de Arabieren, Britten en Frânsken. Uteinlik waard it gebiet yn [[1894]] in Britsk protektoraat.      

Op [[9 oktober]] [[1962]] waard Uganda ûnôfhinklik en in jier letter in republyk binnen it [[Britske Mienebest]], mei kening [[Mutesa II]] as presidint en [[Milton Obote]] as premier. Under Obote sloech Uganda yn [[1970]] de wei fan it [[sosjalisme]] yn en waard de ekonomy 'uganisearre', dat ta gefolch hie dat mear as 20.000 Kenyanen it lân útwiisd waarden. Yn [[1971]] slagge it generaal [[Idi Amin]] (1971-1979) en krij de macht troch in steatsgreep. Amin skeakele alle opposysje út en Obote waard it lân útsetten. Syn bewâld is berucht wurden troch de moarden op politike tsjinstanners. Hy wurdt ferantwurdlik hâlden foar de dea fan 300.000 tsjinstanners. Nei de fal fan Amin kearde Obote werom as presidint. Ek ûnder syn bewâld foelen troch guerilla-oarloch en skeiningen fan minskerjochten noch ris 100.000 slachtoffers. It bewâld fan [[Yoweri Museveni]] sûnt 1986 hat relative stabiliteit en ekonomyske groei brocht.

== Demografy ==
[[Ofbyld:Uganda - Ruwenzori Mountain Lady.jpg|thumb|right|140px|Ugandeeske frou]]
=== Befolking ===
In Uganda wenje ferskate etnyske kloften dêr't net ien de mearderheid fan de befolking foarmet.
De gruttens fan de befolking wurdt skatten op likernôch 32.4 miljoen minsken. Unganda beskikt oer in frij jonge befolking dêr't de leeftyd trochsneeds op 15 jier leit. 

=== Talen ===
Yn it lân wurde goed fjirtich talen sprutsen. Sûnt de ôfhinklikheid is it [[Ingelsk]] de offisjele taal. De meast sprutsen taal fan Uganda is [[Luganda]] dy't foaral sprutsen wurdt yn de bewenne gebieten om Kampala, de haadstêd hinne, en de stêden en wengebieten yn de [[Buganda]] regio fan Uganda dy't [[Kampala]] omfiemet. De [[Lusoga (taal)|Lusoga]] en [[Runyankole (taal)|Runyankore]] talen wurden foaral sprutsen yn it súdeasten en súdwesten fan it lân. 

It [[Swahily (taal)|Swahily]], dat in soad sprutsen wurdt yn it easten en sintrale diel fan East-Afrika, jildt as de twadde offisjele taal. Ek al hat dizze taal nea yngong fûn by it Bantu sprekkende part fan de befolking, is it in wichtige taal ''[[lingua franca]]''  yn de noardlike gebieten.

=== Religy ===
Neffens de folkstelling fan 2002 bestiet 84% fan de befolking fan Uganda út [[Kristendom|Kristenen]]. De [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] telt it grutste tal oanhingers (41,9%), folge troch de Anglikaanse Tsjerke fan Uganda (35,9%). De dêrnei meast foarkommende religy is de [[islam]] (benammen [[soennisme]]), dy't neffens de folkstelling troch 12% fan de befolking oanhingen wurdt. Fierders binne der noch wat lytske kristlike groepearringen. 

Tradisjonele lokale leauwen bestien yn inkele lanlike gebieten en binne soms mingd mei kristlike of islaamske leauwen. De Ynjers binne de meast wichtige ymmigrantenkloft. Leden fan dizze mienskip binne benammen Ismaily (sjiityske folgelingen fan [[Aga Kan]]) of hindoe. 

{{Koördinaten|1_4_0_N_31_53_0_E_type:country_region:UG|1°S - 4°N, 30°-35° E}}

[[Kategory:Uganda| ]]
[[Kategory:Lân yn Afrika]]
[[Kategory:Histoaryske Britske koloanje]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1962]]
[[Kategory:Republyk]]

Berjochten brûkt op dizze side:

Berjocht:Border (bewurkje)
Berjocht:Koördinaten (boarne besjen) (befeilige)
Berjocht:Lântabel (bewurkje)
Berjocht:MapsServer (bewurkje)
Berjocht:Râne (bewurkje)
Berjocht:Ynfoboks lân (ferâldere) (bewurkje)

Werom nei Uganda.

Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Uganda"