Veire la font de Galaxia

Sètz pas autorizat(ada) a modificar aquesta pagina, per la rason seguenta :

Votre adresse IP fait partie d’une plage qui a été bloquée sur tous les wikis de la Fondation Wikimédia.

Le blocage a été effectué par ‪Jon Kolbert‬. Le motif invoqué est Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Début du blocage : 13 novembre de 2023 a 21.21
Expiration du blocage : 13 novembre de 2026 a 21.21

Votre adresse IP actuelle est 2a01:7e00::f03c:95ff:feed:9834. La plage bloquée est ‪2A01:7E00:0:0:0:0:0:0/30‬.

Incloeu els detalls de dalt en totes les consultes que feu. Si penseu que heu estat blocat per error, trobareu més informació i instruccions al reglament global No proxys oberts.

Altrament, per a discutir sobre el blocatge, publiqueu una sol·licitud de revisió a Meta-Wiki.

Podètz veire e copiar lo contengut d'aquesta pagina.

== Activitats excepcionalas ==
[[Fichièr:Antennae galaxies xl.jpg|thumb|left|Las [[Galaxias deis Antenas]], un parelh de [[Galaxia en interaccion|galaxias en interaccion]] anant probablament fins a fusionar dins 400 milions d'annadas<ref>{{en}}Dynamics of interacting galaxies, J. E. Barnes & L. Hernquist, ed: Annual Review of Astronomy and Astrophysics [http://adsabs.harvard.edu/abs/1992ARA&A..30..705B]</ref>.]]

=== Interaccion ===

La distància mejana separant las galaxias dins un amàs es relativament pichona. Per consequéncia, las [[Galaxia en interaccion|interaccions entre galaxias]] son pro frequentas, e an un ròtle important dins lor [[evolucion de las galaxias|evolucion]]. Quand doas galaxias se mancan de pauc, subisson pasmens de desformacions a causa de la [[fòrça de marèia]], e pòdon cambiar una quantitat de [[gas interstellar|gases]] e de [[posca interestellera|poscas]]<ref>{{en}}Galaxy Interactions, ed: University of Maryland Department of Astronomy [https://web.archive.org/web/20060509074300/http://www.astro.umd.edu/education/astro/gal/interact.html]</ref>,<ref>{{en}}Interacting Galaxies, ed: Swinburne University [http://cosmos.swin.edu.au/entries/interactinggalaxies/interactinggalaxies.html?e=1]</ref>.

Los tusts se produson quand doas galaxias passan dirèctament una al travèrs de l'autra e an un [[moment angular]] relatiu sufisent per pas fusionar. Las estelas d'aquelas galaxias en interaccions subiràn la traversada sens entrar se tustar las unas amb las autras. Pasmens, lo gas e la posca presents dins las doas galaxias interagiràn. Aquò pòt provocar un subresaut de formacion d'estelas perque lo [[mitan interstellar]] foguèt bolegat e compressat. Un tust pòt sevèrament destòrcer las doas galaxias, formant d'estructuras coma de barras, d'anèls, o de longas coas<ref> id "umda" </ref>,<ref> id "suia" </ref>.

L'interaccion pus violenta es la [[fusion galactica]]. Dins aquel cas, lo moment relatiu de las doas galaxias es insufisent per lor permetre de se liberar de l'empresa de l'autra e de perseguir lors camins. Al contrari, fusionan per formar una galaxia unica, pus granda. Las fusions apòrtan de cambiaments enòrmes dins la morfologia de las doas galaxias de despart. Pasmens, dins lo cas qu'una de las doas galaxias es fòrça pus massissa que l'autra, se pòt veire un fenomèn de [[canibalisme galactic]]. Dins aquel cas, la galaxia pus granda demòra pauc cambiada mentre que la pus pichona s'estraça a l'interior de l'autra. La Via Lactèa absorbís a l'ora d'ara la [[Sagitari (galaxia)|Galaxia elliptica nana del Sagitari]] e la [[Grand Can (galaxia)|Galaxia Nana del Grand Can]]<ref> id "umda" </ref>,<ref> id "suia" </ref>.

=== Starburst ===

[[Fichièr:M82 HST ACS 2006-14-a-large web.jpg|thumb|left|[[M82 (galaxie)|M82]], paradigma de las galaxias starburst.]]

Las estelas son creadas dins las galaxias a partir del gas fred que se formèt dins los [[nívol molecular gigant|nívols moleculars gigants]]. Qualques galaxias, las ''[[galaxia starburst|galaxias starburst]]'', an un taus de formacion d'estelas extraordinari. Pasmens, se continuèsson de foncionar atal, aquelas galaxias agotarián lors resèrvas de gas abans la durada normala de lor vida. En consequéncia, un tal eveniment despassa pas en general 10 milions d'annadas, aquò es relativament cort a respièch de l'istòria de la galaxia. Las galaxias starburst<ref>Starburst Galaxies, ed: Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics [http://chandra.harvard.edu/xray_sources/starburst.html]</ref>contribuisson a l'ora d'ara de gaireben 15 % al taus de formacions d'estelas total<ref>Starbursts: From 30 Doradus to Lyman Break Galaxies, R. C. Kennicutt Jr., J.C. Lee, J.G. Funes, S. Shoko, S. Akiyama, ed: Dordrecht: Springer,  [http://adsabs.harvard.edu/abs/2005sdlb.proc..187K]</ref>.

Las galaxias starburst son caracterizadas per de fòrtas concentracions de [[gas interstellar|gas]] e de [[poscas interstellara|poscas]] tanben un nombre elevat d'estelas joves. Las pus massissas [[ionizacion|ionizan]] los nívols environant e crèan de [[region HII|regions HII]]<ref>Starbursts & Colliding Galaxies, Smith Gene, ed: University of California, San Diego Center for Astrophysics & Space Sciences [http://casswww.ucsd.edu/public/tutorial/Starbursts.html]</ref>. Aquelas estelas massivas acaban en [[supernova]]s, produson atal un remanent qu'interagís amb lo gas a l'entorn. Aquò provòca una [[reaccion en cadena]] de formacion d'estelas que se propagan dins tota la region gasosa. Aquel subresaut d'estelas s'acaba quand lo gas disponible es consumat o dispersat<ref> id "chandra" </ref>.

Las starburst son sovent associadas amb las galaxias en interaccion o en fusion. Lo paradigma de galaxia subissent un starburst es [[M82 (galaxia)|M82]], que i a pauc interagís amb [[M81 (galaxia)|M81]], mai grand. Las galaxias irregularas presentan sovent de noses o de taus de formacion es particularament elevat<ref>{{en}}Starburst Galaxies, Keel Bill, ed: University of Alabama [http://www.astr.ua.edu/keel/galaxies/starburst.html]</ref>.

=== Nuclèu actiu ===

[[Fichièr:M87 jet.jpg|thumb|[[M87]], una radiogalaxia elliptica emetent un giscle de particulas.]]

Qualques galaxias se dison [[galaxia activa|activas]]. Aquò vòl dire qu'una partida significativa de l'energia totala es produsida per de fonts autras que las estelas, la posca, o lo [[mitan interstellar]].

Lo modèl estandard descrivent una galaxia se basa sul [[disc d'acrecion]] present a l'entorn del [[trauc negre supermassís]] de la galaxia. La radiacion eissida de las galaxias activas ven de l'[[energia potenciala gravitacionala]] de la matèria quand tomba del disc cap al trauc negre<ref> Introducing Active Galactic Nuclei, Keel William C., ed: The University of Alabama [http://www.astr.ua.edu/keel/galaxies/agnintro.html] </ref>. Gaireben 10 % d'aqueles objèctes presentan un parelh de [[giscle (astrofisica)|giscles]] de particulas que lor velocitat es prèpa d'[[velocitat de la lutz|aquela de la lutz]].

Las galaxias activas emetent una radiacion nautament energetica sos forma de [[rais X]] son nomenadas [[galaxia de Seyfert|galaxias de Seyfert]] o [[qüasar]]s, segon lor luminositat. Se pensa que los [[blazar]]s son de galaxias activas emetent de giscles puntats cap a tèrra. Una [[radiogalaxia]] emet una radiacion situada dins las [[onda ràdio|ondas ràdio]] amb sos giscles.

Tornar a la pagina Galaxia.

Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/wiki/Galaxia »