Asụsụ Tai Dón
mba/obodo | China, Laos, Vietnam ![]() |
---|---|
usoro ederede | Dai Don, Tai Viet ![]() |
Ọkwa asụsụ Ethnologue | 6a Vigorous ![]() |
Tai Dón ( ꪼꪕ ꪒ꪿ꪮꪙ, /taj˦.dɔn˦˥/ ), makwaara dị ka Tai Khao ma ọ bụ White Tai, bụ asụsụ Tai nke ugwu Vietnam, Laos na China .
Nhazi
[dezie | dezie ebe o si]Ekewapụtara Tai Dón dị ka nke otu asụsụ Tai-Kadai, nke dị na asụsụ Tai na obere asụsụ Southwwest Tai .
Nkesa ala
[dezie | dezie ebe o si]Na China, ndị White Tai (Tai Khaw 傣皓) dị n'ime obodo ndị a nke mpaghara Yunnan, yana ihe dị ka mmadụ 40,000 (Gao 1999).
- Mpaghara Jinping
- Ógbè Malipo麻栗坡县: Nanwenhe Township 南温河乡
- Obodo Maguan马关县: Obodo Dulong 都龙镇
- Obodo Jiangcheng江城县: Obodo Qushui 曲水乡 (n'akụkụ mmiri nke Osimiri Tuka 土卡河)
fonology
[dezie | dezie ebe o si]Mkpụrụokwu ọ bụla nwere opekata mpe otu mmalite, otu nucleus na otu ụda . Akụkụ ndị na-esonụ na-egosi consonants, ụdaume, na ụda na Tai Dón.
Consonants
[dezie | dezie ebe o si]Consonants mbụ
[dezie | dezie ebe o si]Labial | Alveolar | Palatal | Velar | Glottal | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Kwụsị / Mgbakwunye | kwuputara | b | d | |||
enweghị olu na-enweghị isi | p | t | t͡ɕ [ a ] | k | ʔ | |
enweghị olu chọsiri ike | pʰ | tʰ | tɕʰ | kʰ | ||
imi | m | n | ɲ | ŋ | ||
Nke na-ese okwu | kwuputara | v [ b ] | ||||
enweghị olu | f | s | x | h | ||
Odika | l | j [ c ] |
Phoneme | Example | Phoneme | Example | Phoneme | Example | Phoneme | Example | Phoneme | Example |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
/b/ | /bɤn˨˨/ Templeeti:Script "moon" | /d/ | /dɔn˦˥/ Templeeti:Script "white" | ||||||
/p/ | /pɔ˦˥˦/ Templeeti:Script "father" | /t/ | /tu˨˨/ Templeeti:Script "door" | /t͡ɕ/ | /t͡ɕɔn˧˩ʔ/ Templeeti:Script "spoon" | /k/ | /kaːŋ˨˨/ Templeeti:Script "middle" | /ʔ/ | /ʔaːŋ˦˥/ Templeeti:Script "basin" |
/pʰ/ | /pʰaː˨˦ʔ/ Templeeti:Script "cloth" | /tʰ/ | /tʰiw˨˨/ Templeeti:Script "to whistle" | /t͡ɕʰ/ | /t͡ɕʰaj˦˥/ Templeeti:Script "egg" | /kʰ/ | /kʰo˨˦ʔ/ Templeeti:Script "to cook" | ||
/m/ | /mɯŋ˦˦/ Templeeti:Script "you" | /n/ | /naː˨˦ʔ/ Templeeti:Script "face" | /ɲ/ | /ɲuŋ˦˦/ Templeeti:Script "mosquito" | /ŋ/ | /ŋaːj˦˥˦/ Templeeti:Script "easy" | ||
/v/ | /vaːn˨˨/ Templeeti:Script "sweet" | ||||||||
/f/ | /faː˨˨/ Templeeti:Script "lid" | /s/ | /sɔŋ˨˨/ Templeeti:Script "two" | /x/ | /xaj˨˨/ Templeeti:Script "tallow" | /h/ | /hɤ˦˥/ Templeeti:Script "sweat" | ||
/l/ | /loŋ˦˦/ Templeeti:Script "dragon" | /j/ | /jɔj˧˩ʔ/ Templeeti:Script "to drool" |
Enwere ụyọkọ consonant anọ na-eme na mmalite nke syllable.
ụyọkọ | Ọmụmaatụ |
---|---|
kw | /kwaː˦˥˦/ ꪁꪫ��ꫀ "ịleta" |
kʰw | /kʰwe˦˥/ ꪂꪫꪸꫀ "to igwu" |
ŋw | /ŋwaː˦˥˦/ ꪉꪫꪱꫀ "fig" |
xw | /xwan˦˦/ ꪅꪫꪽ "smoke" |
Consonants ikpeazụ
[dezie | dezie ebe o si]Labial | Alveolar | Palatal | Velar | Glottal | |
---|---|---|---|---|---|
Kwụsị | p | t | k | ʔ | |
imi | m | n | ŋ | ||
Odika | w | j | ɰ [ a ] |
Udaume
[dezie | dezie ebe o si]Tai Dón nwere ụdaume itoolu dị mkpụmkpụ, yana otu ụdaume dị ogologo. Agbanyeghị, ụdaume ndị dị nkenke ka a na-enweta n'ụzọ ụda ogologo oge n'ọnọdụ ikpeazụ : 10 (dịka ọmụmaatụ, /e/ bụ ụda ụda [eː] n'ọnọdụ ikpeazụ).
N'ihu | Azu | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
na-agbaghị gburugburu | gbara okirikiri | |||||
Elu | i | ɯ | u | |||
N'etiti | e | ɤ | o | |||
Dị ala | ɛ | a | aː | ọ |
Ụda
[dezie | dezie ebe o si]Enwere ụda isii na steepụ dị nro (mkpụrụokwu mepere emepe ma ọ bụ nke mechiri emechi na-ejedebe na sonorant ). : 9
Nkọwa | mkpụrụedemede ụda | Ọmụmaatụ |
---|---|---|
larịị, dịtụ ala karịa etiti | 22 (ma ọ bụ ˨˨) | /kaː˨˨/ ꪀꪱ "uku" |
elu-elu | 45 (ma ọ bụ ˦˥) | /kaː˦˥/ ꪀꪱꫀ "ruo ruo" |
dị ala, glottalized | 24ʔ (ma ọ bụ ˨˦ʔ) | /kaː˨˦ʔ/ ꪀꪱꫂ "osisi osikapa na-eto eto" |
larịị, dịtụ elu karịa etiti | 44 (ma ọ bụ ˦˦) | /kaː˦˦/ ꪁꪱ "rapaara" |
larịị, dịtụ elu karịa etiti nwere ịrị elu na ọdịda | 454 (ma ọ bụ ˦˥˦) | /kaː˦˥˦/ ꪁꪱꫀ "ọnụahịa" |
na-ada, glottalized | 31 (ma ọ bụ ˧˩ʔ) | /kaː˧˩ʔ/ ꪁꪱꫂ "ịzụ ahịa" |
Abụọ n'ime ụda isii ahụ na-eme n'otu nkeji okwu enyochara (mkpụrụokwu na-ejedebe na nkwụsị ).
Ụda | Ogologo ụdaume | Ọmụmaatụ |
---|---|---|
elu-elu | nkenke | /sat˦˥/ ꪎꪰꪒ "anụmanụ" |
ogologo | /ʔaːp˦˥/ ꪮꪱꪚ "ịsa ahụ" | |
larịị, dịtụ elu karịa etiti | nkenke | /mot˦˦/ ꪣꪺꪒ "ant" |
ogologo | /laːt˦˦/ ꪩꪱꪒ "iji kpuchie" |