Język bretoński
| Obszar | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
206 000 | ||||||
| Pismo/alfabet | |||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| Organ regulujący | Ofis Publik ar Brezhoneg↗ | ||||||
| UNESCO | 4 poważnie zagrożony↗ | ||||||
| Ethnologue | 7 wypierany↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-1 | br | ||||||
| ISO 639-2 | bre | ||||||
| ISO 639-3 | bre | ||||||
| IETF | br | ||||||
| Glottolog | bret1244 | ||||||
| Ethnologue | bre | ||||||
| GOST 7.75–97 | бре 120 | ||||||
| WALS | bre | ||||||
| SIL | BRE | ||||||
| Występowanie | |||||||
| |||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Język bretoński (Brezhoneg) – język z grupy brytańskiej języków celtyckich. Posługuje się nim ponad 200 tys. Bretończyków, zamieszkujących dolną (zachodnią) Bretanię (północno-zachodnia Francja). Bretoński jest językiem p-celtyckim, podobnie jak pozostałe języki brytańskie, a także język galijski.
Uznany został przez państwo francuskie za tzw. język regionalny. Posiada cztery główne dialekty: kornwelski, leoński, treguirski i wanetejski. Najstarsze zabytki literatury w języku bretońskim pochodzą z IX wieku.
Celtowie, z których języka rozwinął się później bretoński, przybyli do Bretanii w V–VI wieku n.e. z południowo-zachodniej Brytanii. Ich migracja była wymuszona najazdem germańskich Sasów. Język bretoński jest blisko spokrewniony z językiem kornijskim (kornickim), który rozwijał się w Kornwalii. Jeszcze w XII wieku mówiący tymi językami mogli się swobodnie porozumieć.
W historii języka bretońskiego postacią wybitną był Jean-François Le Gonidec (1775–1838), tłumacz Ewangelii, autor gramatyki bretońskiej i słownika bretońsko-francuskiego.
Według sondażu z kwietnia 1997, określano liczbę britofonów (osób mówiących po bretońsku) jako 240 tys. osób, co stanowiło 20% populacji na zachód od linii Paimpol-Vannes. Te statystyki nie zmieniały się od 1991 roku co tłumaczyło się postarzeniem populacji oraz wydłużeniem życia wśród osób starszych[1]. Tylko 6% Bretończyków w wieku 40 lat mówi po bretońsku, a jeśli bada się młodzież poniżej 20 roku życia, jest ich tylko 1%. Środowisko aktywistów bretońskich oraz osób mieszkających na wschód od linii Paimpol-Vanne w ogóle nie pojawia się w statystykach.
Sondaż (z 2007 roku) określa ich liczbę na 206 tys.[2] osób.
Ze względu na niewielką liczbę dzieci mówiących w tym języku, raport UNESCO z 1993 roku zaklasyfikował bretoński jako język poważnie zagrożony.
BRETOŃSKI - INFOTABELA ZBIORCZA
| Kategoria | Opis |
|---|---|
| Nazwa języka | Bretoński |
| Autonim | brezhoneg |
| Rodzina językowa | Indoeuropejska > Celtycka > Brytańska |
| Region występowania | Bretania (zachodnia część Francji) |
| Współrzędne (WGS84) | 48.5° N, 3.0° W (Bretania) |
| Liczba użytkowników | Około 200 000 |
| Użytkownicy | Bretończycy, ludność celtyckiego pochodzenia, tradycyjnie zajmująca się rolnictwem, rybołówstwem, a obecnie także turystyką i kulturą regionalną |
| Status języka | Mniejszościowy, zagrożony (wg UNESCO), używany w edukacji, kulturze, mediach regionalnych |
| Pismo | Alfabet łaciński |
| Cechy fonetyczne | Obecność spółgłosek nosowych, brak dźwięku [h], akcent na ostatniej sylabie |
| Gramatyka | - Przypadki: brak wyraźnego systemu przypadków |
| - Różnicowanie rodzaju gramatycznego (męski, żeński) | |
| - Mutacje spółgłoskowe | |
| Przykładowe słowa | - Dzień dobry: "Demat" |
| - Dziękuję: "Trugarez" | |
| - Tak: "Ya", Nie: "Nann" | |
| Historia i rozwój | - Wywodzi się z języka wspólnego z kornijskim i walijskim |
| - Przybył do Bretanii w wyniku migracji Celtów z Wielkiej Brytanii | |
| Dialekty | - Gwenedeg (wanetejski) |
| - Kerneveg (kornwelski) | |
| - Leoneg (leoński) | |
| - Tregerieg (treguirski) | |
| Etapy rozwoju języka | - Praindoeuropejski (język przodków wszystkich języków indoeuropejskich) |
| - Praceltycki (język wspólny dla wszystkich języków celtyckich) | |
| - Prabrytański (język wspólny przodków bretońskiego, walijskiego i kornijskiego) | |
| - Starobretoński (IX–XII w., forma bretońskiego z okresu średniowiecza, silnie zróżnicowana regionalnie) | |
| - Średniobretoński (XIII–XVII w., okres największych zmian w gramatyce i fonetyce) | |
| - Nowobretoński (od XVIII w., kodyfikacja i zbliżenie do współczesnej formy) | |
| Organ regulujący | Ofis Publik ar Brezhoneg (Publiczne Biuro ds. Języka Bretońskiego) |
| Kody języka | - ISO 639-1: br |
| - ISO 639-2/3: bre | |
| - Glottolog: bret1244 | |
| - Linguasphere: 50-ABB-b (odmiany: 50-ABB-ba do -be) | |
| Inne informacje | - Wspierany przez organizacje promujące język, np. Diwan (system szkół) |
| - Znaczenie w kulturze i folklorze Bretanii |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Cécile Avézard-Roger, „Pratique et avenir de la langue bretonne: le point de vue des locuteurs”, in Plurilinguisme et traduction: des enjeux pour l’Europe, Jocelyne Fernandez-Vest (red.), Paris, L’Harmattan, 2009, s. 15–16.
- ↑ www.ofis-bzh.org.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Leszek Bednarczuk: Języki celtyckie. W: Leszek Bednarczuk: Języki indoeuropejskie. T. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 645–731. ISBN 978-83-01-06559-1.
- Walter Żelazny: Francja wobec mniejszości narodowych. Etniczność, Etnopolityka, Etnosocjologia. Tyczyn: Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza w Tyczynie, 2000.
