Tiglat-Pileser I

Tiglat-Pileser
	Król asyryjski
Okres	od ok. 1114 p.n.e.; do ok. 1076 p.n.e.
Poprzednik	Aszur-resza-iszi I
Następca	Aszared-apil-Ekur
	Dane biograficzne
Ojciec	Aszur-resza-iszi I
Dzieci	Aszared-apil-Ekur,; Aszur-bel-kala, ; Szamszi-Adad IV, ;

Zasięg terytorialny królestwa średnioasyryjskiego w okresie jego największego rozwoju (koniec XIII – początek XI w. p.n.e.)

Tiglat-Pileser I, właśc. Tukulti-apil-Eszara I (akad. Tukultī-apil-Ešarra, tłum. „W synu świątyni E-szara jest moja ufność”^[1]) – król Asyrii, syn i następca Aszur-resza-iszi I; według Asyryjskiej listy królów panować miał przez 39 lat^[2]. Jego rządy datowane są na lata 1114–1076 p.n.e.^[3] Podczas jego panowania Asyria pozostawała nadal krajem rozległym terytorialnie oraz o dobrze zorganizowanej armii zdolnej do podejmowania wypraw wojennych.

Walki z Frygami

Okres panowania Tiglat-Pilesera I obfitował w liczne przesunięcia etniczne na terenie Bliskiego Wschodu. Teksty asyryjskie z tego okresu wspominają o pojawieniu się w północnych granicach Asyrii ludu Muszku. Lud ten przekroczył góry Taurus i posuwając się wzdłuż Tygrysu wkroczył do asyryjskiej prowincji Kummuhu, gdzie dalszy ich pochód został zatrzymany przez Tiglat-Pilesera I^[4]. W celu zabezpieczenia północnej granicy władca ten wkroczył na obszar Wyżyny Armeńskiej, gdzie dotarł do miasta Malazgird na północ od jeziora Wan^[5]. Dotarł najdalej w głąb Azji Mniejszej spośród ówczesnych władców Asyrii.

Kampanie przeciwko Aramejczykom

Kolejnym celem króla było powstrzymanie naporu plemion aramejskich, które – po przekroczeniu Eufratu – zagrażały Asyrii od zachodu. Kampanię przeciwko nim Tiglat-Pileser I opisał na jednej ze swych steli:

Ruszyłem na Karduniasz. Wdarłem się do babilońskich pałaców należących do Marduk-nadin-ahhe, króla Karduniasz i je spaliłem... Dwukrotnie wystawiłem przeciw Marduk-nadin-ahhe linię wozów bojowych i go zwyciężyłem^[5]

Podczas jednej z kampanii podbił Syrię, oraz dotarł do fenickiego wybrzeża^[4]. Zmusił Sydon, Byblos i Arwad do płacenia daniny Asyrii^[4].

Wojna z Babilonią

W roku 1107 p.n.e. stoczył zwycięską wojnę z Babilonią^[6], która pomimo niepowodzeń zdołała mu się przeciwstawić:

Ruszyłem na Karduniasz. Wdarłem się do babilońskich pałaców należących do Marduk-nadin-ahhe, króla Karduniasz i je spaliłem... Dwukrotnie wystawiłem przeciw Marduk-nadin-ahhe linię wozów bojowych i go zwyciężyłem^[5]

Asyryjczycy w czasie tej kampanii złupili Babilon, Sippar, Dur-Kurigalzu i Opis, jednak nie pociągnęło to za sobą większych politycznych następstw^[7]. Babilończycy nawet chwilowo zdołali opanować Ekallatum w pobliżu Aszur i wywieźli stamtąd posągi asyryjskich bóstw^[4]^[8].

Osoba króla

Tiglat-Pileser I w inskrypcjach przedstawia siebie jako wytrawnego myśliwego, który w Hanigalbacie polował na byki, w kraju Harran na słonie i lwy, natomiast przebywając nad wybrzeżem Morza Śródziemnego upolował delfina i narwala^[9].

Podczas panowania Tiglat-Pilesera I spisano asyryjskie prawo^[4].

Prowadził on udane kampanie wojenne dzięki szerszemu od swoich poprzedników zastosowaniu żelaza do wyrobu broni.

Przypisy

↑ Hasło tukultu, The Assyrian Dictionary, tom 18 (T), The Oriental Institute, Chicago 2006, s. 461.
↑ A.K. Grayson, Königslisten..., s. 112.
↑ A.K. Grayson, Königslisten..., s. 134.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e AgnieszkaA. Bartnik AgnieszkaA., Wielcy władcy starożytności, Historica, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Dragon, 2013, s. 66-67, ISBN 978-83-63559-26-7 [dostęp 2025-02-08] .
↑ ^a ^b ^c Mezopotamia. Tajemnice starożytnych cywilizacji. Asyria cz. 1, ISBN 978-83-252-0800, t. 45, s. 17-18.
↑ Geoffrey Bibby: Cztery tysiące lat temu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 503.
↑ Ziółkowski A., Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2009, s. 214.
↑ Marc van de Meroop: Historia starożytnego Bliskiego Wschodu ok. 3000–323 p.n.e.. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 187. ISBN 978-83-233-2540-6.
↑ Mezopotamia..., s. 19.

Bibliografia

A. K. Grayson: Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1980-83, s. 86–135.
Praca zbiorowa: Oxford – Wielka Historia Świata, Polskie Media Amer. Com, 2005 (s. 177) ISBN 83-7425-026-7.
Józef Wolski: Historia Powszechna. Starożytność, PWN, Warszawa 1996

[1] Hasło tukultu, The Assyrian Dictionary, tom 18 (T), The Oriental Institute, Chicago 2006, s. 461.

[2] A.K. Grayson, Königslisten..., s. 112.

[3] A.K. Grayson, Königslisten..., s. 134.

[:0-4] AgnieszkaA. Bartnik AgnieszkaA., Wielcy władcy starożytności, Historica, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Dragon, 2013, s. 66-67, ISBN 978-83-63559-26-7 [dostęp 2025-02-08] .

[tajemnice1-5] Mezopotamia. Tajemnice starożytnych cywilizacji. Asyria cz. 1, ISBN 978-83-252-0800, t. 45, s. 17-18.

[6] Geoffrey Bibby: Cztery tysiące lat temu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 503.

[7] Ziółkowski A., Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2009, s. 214.

[8] Marc van de Meroop: Historia starożytnego Bliskiego Wschodu ok. 3000–323 p.n.e.. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 187. ISBN 978-83-233-2540-6.

[9] Mezopotamia..., s. 19.

[1]