Cun-i

Ël Cun-i a l'é na màchina sempia formà da doi plan anclinà unì për convertì na fòrsa aplicà a l'estremità pian-a an dë sforz perpendicolar për divide, ten-e an posission, o aussé un càrich. A l'é dovrà ant ij utiss ëd minca di e ant l'industria për soa capacità d'amplifiché la portà ëd na fòrsa.

Ël cun-i a l'é un-a dle machine pi antìche. Ant l'Età dla pera, j'òmo a dovravo cun-i ëd pera o d'òss për divide bòsch o s-cianché ròche. J'Egissi a l'han dovrà cun-i ëd ram për tajé blòch ëd pera për le piràmid. Archimede (287-212 a.C.) a l'ha studià ël prinsipi dël cun-i, che a l'é considerà un dij sest fondamentaj ëd la mecànica. Con l'evolussion dij metaj, ij cun-i a son dventà component essensiaj d'utiss com le manaje.

Estremità pian-a: Part andova a l'é aplicà la fòrsa (es. colp ëd martel).

Orlo tajent: La part fin-a ch'a pénetra ant ël material.

Slans: Longheur dël cun-i da la ponta al dòs.

Larghëssa: Spëssor dël cun-i a l'orlo tajent.

Cun-i ëd division: Dovrà për s-ciapé bòsch o pere (es. cun-i da boscaté).

Utiss ëd taj: Manaja, assul, o rasor, dovrà për tajé material.

Cun-i d'arpar: Ten-e unì dij component o fermé ël moviment (es. cun-i për le roe).

Cun-i idràulich: Aplicà ant le presse për generé fòrse gròsse (es. sistema ëd fren).

L'avantagi mecànich (MA) d'un cun-i as calcola con:

${\displaystyle MA={\frac {L}{w}}}$

andova:

L = Slans (longheur dal taj a l'estremità pian-a).

w = Larghëssa dël cun-i.

Pi gròss che a l'é ël rapòrt L/w, pi la fòrsa aplicà a l'é amplificà.

Edilissia: Dovrà për monté pere o separé dij blòch.

Agricoltura: Erpi për lavoré la tèra.

Medzin-a: Bìsturi për operassion precisa.

Traspòrt: Fren ëd biciclëtta o màchina basà su cun-i idràulich.

Ël cun-i a mostra coma na fòrsa aplicà an na diression a peula generé dë sforz an àutre diression, otimisand ël travaj. Soa teorìa a l'é base për comprende ij prinsipi dle fòrse distribuìe e l'energìa mecànica. Ant l'angegnerìa, la fòrsa dël cun-i a përmëtt ëd progeté utiss pì sigur e men faticos.