Georgia

საქართველო
Sak'art'velo

(Flag) (Coat of Arms)

National motto: ძალა ერთობაშია - Dzala ertobashia'

Georgia (hi Xigeorgia: საქართველო; Sak'art'velo) a tiko ra Yuropa na Axiya. I xiphemu xa xifundzha xa Caucasus, lexi rhendzeriweke hi Lwandle ra Ntima evupela-dyambu, Rhaxiya en’walungwini ni en’walungu-vuxa, Turkey edzonga-vupela-dyambu, Armenia edzongeni ni Azerbaijan edzonga-vuxa. Georgia ri ni ndhawu ya 69 700 wa swikwere-khilomitara. Yi na vaaki va 3.7 wa timiliyoni, lava ku tlula n’we-xa-nharhu xa vona va tshamaka entsindza ni doroba lerikulu swinene, ku nga Tbilisi. Vanhu va le Georgia, lava humaka endhawini yoleyo, va vumba vunyingi bya vaaki va tiko leri naswona i tiko ra rona leri nga ni xithopo.

Georgia a ku ri ni vaaki ku sukela emahlweni ka matimu, laha ku nga ni tindhawu to sungula leti tiviwaka emisaveni hinkwayo to endla vhinyo, ku ceriwa nsuku ni malapi. Nguva ya xikhale yi vone ku humelela ka mimfumo yo hlayanyana, yo tanihi Colchis na Iberia, leyi vumbeke xisekelo xa mfumo wa manguva lawa wa Georgia. Eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vumune, vanhu va le Georgia va amukele Vukreste ximfumo, leswi hoxeke xandla eka vun’we bya vona ehansi ka Mfumo wa Georgia. Georgia ri fikelele Nguva ya rona ya Nsuku hi nkarhi wa Malembe ya le Xikarhi ya le Henhla ehansi ka ku fuma ka Hosi Davhida wa Vumune na Hosi ya Xisati Tamar. Ku sukela hi lembe-xidzana ra vu-15, mfumo lowu wu hungutekile ni ku hahluka hikwalaho ka ntshikilelo wa mimfumo yo hambana-hambana ya xifundzha, ku katsa ni Mongolia, Mfumo wa Ottoman na Peresiya, wu nga si hlanganisiwa hakatsongo-tsongo eka Mfumo wa Rhaxiya ku sukela hi 1801.

Endzhaku ka Nkutsulo wa le Rhaxiya hi 1917, Georgia ri humelerile hi nkarhinyana tanihi riphabliki leri tiyimeleke ehansi ka nsirhelelo wa Jarimani, kambe yi hlaseriwe ivi yi tekiwa hi Vuthu ro Tshwuka hi 1921, ri va rin’wana ra tirhiphabliki ta Soviet Union. Hi va-1980, vandla ra ntshunxeko ri kurile hi ku hatlisa, leswi endleke leswaku Georgia ri tihambanisa ni Soviet Union hi April 1991. Eka xiphemu lexikulu xa malembe ya khume lama landzeleke, tiko leri ri tiyisele swiphiqo swa ikhonomi, ku nga tshamiseki ka tipolitiki ni tinyimpi ta ku tihambanisa eAbkhazia ni le Ossetia Dzonga. Endzhaku ka Nkutsulo wa Rose hi ku rhula hi 2003, Georgia ri landzele hi matimba pholisi ya matiko mambe leyi seketelaka matiko ya le Vupela-dyambu, yi nghenisa nxaxamelo wa ku cinca ka xidemokirasi ni ka ikhonomi loku kongomisiweke eku hlanganiseni ni Nhlangano wa Yuropa ni NATO. Ku langutana loku ka le Vupela-dyambu ku endle leswaku vuxaka na Rhaxiya byi nyanya, lebyi heteleleke hi Nyimpi ya le Rhaxiya ni le Georgia hi 2008 naswona Rhaxiya ri ye emahlweni ri teka swiphemu swa Georgia.

Georgia i xidemokirasi lexi yimelaka lexi lawuriwaka tanihi riphabliki ra palamende leri nga ni vun’we. I tiko leri hluvukaka leri nga na Xikombiso xa Nhluvukiso wa Vanhu xa le henhla swinene na ikhonomi ya makete leyi hluvukaka. Ku cinca lokukulu ka ikhonomi ku sukela hi 2003 ku endle leswaku ku va na yin’wana ya swiyimo swa mabindzu leswi ntshunxekeke swinene emisaveni, ntshunxeko lowukulu wa ikhonomi na ku va erivaleni, na le xikarhi ka mimpimo leyi hatlisaka swinene ya ku kula ka GDP. Hi lembe ra 2018, Georgia ri vile tiko ra vumbirhi ku veka cannabis enawini, naswona rive tiko rosungula ra khale ka vusoxalisi ku endla tano. Georgia i xirho xa tinhlengeletano to tala ta matiko ya misava, ku katsa na Huvo ya Yuropa, Eurocontrol, BSEC, GUAM, Energy Community. Tanihi xiphemu xa Association Trio, Georgia i n’wandla wa ku va xirho xa Nhlangano wa Matiko ya Yuropa.